محققان چینی سامانه هوش مصنوعی پیشرفته‌ای ساخته‌اند که قادر است کلاهک‌های هسته‌ای واقعی را از نمونه‌های تقلبی تفکیک کند. این فناوری، نخستین سیستم هوش مصنوعی در جهان است که برای تایید صحت تسلیحات اتمی به‌کار گرفته می‌شود. براساس گزارش مؤسسه انرژی اتمی چین (CIAE) که در ماه آوریل منتشر شد، این دستاورد می‌تواند قدرت چانه‌زنی پکن را در مذاکرات بین‌المللی خلع سلاح به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. با این حال، استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت تسلیحات کشتارجمعی می‌تواند چالش‌ها و بحث‌های جدیدی درباره امنیت و شفافیت فناوری‌های نوین به همراه داشته باشد.
این پروژه که بیش از یک دهه روی آن کار شده، بر پایه پروتکلی است که با همکاری دانشمندان چینی و آمریکایی طراحی شده است. در مسیر توسعه، سه چالش عمده پیش روی پژوهشگران قرار داشت: دسترسی به داده‌های حساس و محرمانه هسته‌ای برای آموزش سیستم، اطمینان دادن به مقامات نظامی چین درباره حفظ اسرار فنی، و متقاعد کردن جامعه جهانی، به ویژه آمریکا، برای کنار گذاشتن روش‌های سنتی و قدیمی راستی‌آزمایی از دوران جنگ سرد.
این گام چینی‌ها در بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای حوزه امنیت و خلع سلاح، نشان‌دهنده تحولی مهم در کاربرد فناوری‌های نوین در عرصه ژئوپلیتیک است. در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند ابزار موثری برای افزایش شفافیت و کاهش سوءتفاهم‌ها در مسائل حساس باشد، اما این پیشرفت همچنین نگرانی‌هایی را در خصوص امنیت داده‌ها و احتمال سوءاستفاده از فناوری ایجاد می‌کند. به‌علاوه، پذیرش جهانی چنین سیستمی نیازمند اعتماد بین‌المللی و همکاری عمیق‌تر کشورها است که چالش بزرگی در شرایط سیاسی کنونی محسوب می‌شود. با این حال، این حرکت چین می‌تواند به ایجاد استانداردهای جدید و موثرتر در نظارت بر تسلیحات کشتارجمعی کمک کند.
پیشرفت هوش مصنوعی چین در تشخیص کلاهک‌های هسته‌ای با الگوریتم یادگیری عمیق
تا این مرحله، پروژه‌ای که توسط تیم تحقیقاتی چینی پیش برده شده، به موفقیت قابل توجهی دست یافته است. در مقاله‌ای که در مجله Atomic Energy Science and Technology منتشر شده، تیم پژوهشی اشاره کرده است که به دلیل محرمانه بودن ساختار و جزئیات کلاهک‌های هسته‌ای، امکان ارائه اطلاعات دقیق‌تر وجود ندارد. این سامانه مبتنی بر هوش مصنوعی با عنوان «طرح فنی راستی‌آزمایی برای الگوریتم یادگیری عمیق مبتنی‌بر پروتکل تعاملی دانش صفر» شناخته می‌شود که ترکیبی از فناوری‌های رمزنگاری و علوم هسته‌ای را در قالب یک فرآیند چند مرحله‌ای به کار می‌گیرد.
برای آموزش این هوش مصنوعی، پژوهشگران با استفاده از شبیه‌سازی‌های مونت‌کارلو، میلیون‌ها نمونه مجازی از قطعات هسته‌ای ساخته‌اند؛ نمونه‌هایی که بعضی شامل اورانیوم درجه تسلیحاتی و برخی دیگر از مواد فریب‌دهنده مانند سرب یا اورانیوم با غنای پایین تشکیل شده بودند. در نهایت، شبکه یادگیری عمیق چندلایه با بهره‌گیری از الگوهای شار نوترونی آموزش دید تا بتواند به دقت بالا، کلاهک‌های واقعی را از نمونه‌های تقلبی تفکیک کند. نکته مهم این است که هوش مصنوعی هیچ دسترسی به جزئیات مهندسی کلاهک‌های هسته‌ای ندارد و صرفاً بر اساس تشعشعات و سیگنال‌های مربوطه قادر به شناسایی است. این فناوری در شرایطی معرفی شده که نگرانی‌های جهانی درباره کاربردهای نظامی هوش مصنوعی روز به روز افزایش می‌یابد.
این پروژه نمایانگر نقطه عطفی در کاربرد هوش مصنوعی در حوزه امنیت و تسلیحات هسته‌ای است. استفاده از یادگیری عمیق و رمزنگاری برای شناسایی کلاهک‌ها بدون افشای اطلاعات حساس، راهی هوشمندانه برای حفظ امنیت و افزایش شفافیت است. با این حال، این دستاورد همچنین هشدار می‌دهد که ورود فناوری‌های پیشرفته به حوزه‌های نظامی باید با دقت و مسئولیت‌پذیری همراه باشد تا از سوء استفاده‌ها و افزایش تنش‌های جهانی جلوگیری شود. در نهایت، چنین پیشرفت‌هایی می‌توانند زمینه‌ساز تغییرات مثبت در سیاست‌های خلع سلاح و امنیت جهانی باشند، اگر با همکاری و اعتماد بین کشورها همراه شوند.