سازمان فدرال نظارت و سانسور رسانههای جمعی روسیه در جدیدترین اقدام محدودکننده خود، دسترسی کاربران این کشور به سرویسهای اسنپچت و فیستایم را مسدود کرد.
طبق گزارش بلومبرگ به نقل از خبرگزاری اینترفاکس، مقامات روسی ادعا کردهاند که این پلتفرمها برای «سازماندهی عملیات تروریستی» و «ارتکاب کلاهبرداری» مورد استفاده قرار گرفتهاند؛ به همین دلیل، استفاده از آنها در سراسر کشور متوقف شده است.
موج جدید مسدودسازی در روسیه
هنوز اپل و اسنپچت واکنشی رسمی به این تصمیم نشان ندادهاند. تنها یک روز پیش نیز دولت روسیه بهدلیل آنچه «ترویج محتوای مرتبط با LGBTQ» عنوان کرده بود، پلتفرم گیمینگ روبلاکس را مسدود کرد؛ اقدامی که موجی از واکنشهای بینالمللی را به دنبال داشت. در حال حاضر مشخص نیست آیا کاربران روس میتوانند همچنان با VPN به این سرویسها دسترسی داشته باشند یا خیر.
مسدودسازی پیاپی سرویسهای دیجیتال نشان میدهد فضای اینترنت در روسیه بیش از هر زمان دیگری به سمت محدودیت و کنترل شدید پیش میرود. از یک سو، دولت با توجیهات امنیتی به دنبال مهار جریان اطلاعات است و از سوی دیگر، کاربران عادی با محرومیت از ابزارهای ارتباطی جهانی مواجه میشوند. چنین روندی نهتنها دسترسی آزاد به فناوری را محدود میکند، بلکه شکاف میان کاربران روس و اکوسیستم بینالمللی فناوری را عمیقتر خواهد کرد.
تشدید سیاستهای دیجیتالی روسیه؛ از فیلتر شبکهها تا فشار برای استفاده از MAX
روسیه از سال ۲۰۲۲ و همزمان با آغاز جنگ اوکراین، مسیر محدودسازی گسترده پلتفرمهای خارجی را در پیش گرفت. ابتدا فیسبوک و ایکس از دسترس خارج شدند و مدت کوتاهی بعد اینستاگرام نیز به فهرست سرویسهای مسدودشده پیوست. روند محدودسازی در سالهای بعد ادامه یافت؛ بهطوریکه در ۲۰۲۴ پیامرسان امن سیگنال نیز ممنوع شد و در ژوئیه ۲۰۲۵ دولت روسیه حتی تهدید کرد واتساپ را نیز در صورت «عدم همکاری» از دسترس خارج خواهد کرد.
این اقدامات بخشی از سیاست روسیه برای سوق دادن کاربران به استفاده از سوپر اپلیکیشن بومی MAX است؛ ابزاری چندمنظوره که خدماتی از جمله ارتباطات، بانکداری، ذخیره اسناد و سرویسهای دیجیتال دیگر را ارائه میدهد. مقامات روسی سالهاست به دنبال اتکا به فناوری داخلی و کاهش وابستگی به شرکتهای خارجی هستند. با این حال، متخصصان امنیت سایبری هشدار دادهاند که چنین اپلیکیشنهایی میتوانند دست دولت را برای نظارت دقیقتر بر فعالیتهای آنلاین شهروندان بازتر کنند و خطرات جدی برای حریم خصوصی ایجاد نمایند.
از سوی دیگر، فشار بر شرکتها برای همراهی با سیاستهای دیجیتال تنها محدود به روسیه نیست. دولت هند نیز اخیراً از سازندگان گوشی و همچنین اپل و گوگل خواسته بود یک اپلیکیشن دولتی را بهصورت پیشفرض روی دستگاههای فروختهشده در این کشور نصب کنند؛ درخواستی که اپل رسماً آن را رد کرد.
مسیر روسیه در ایجاد یک «اینترنت بومی» عملاً فاصله کاربران این کشور با جهان آزاد دیجیتال را روزبهروز بیشتر میکند. هرچند توسعه سرویسهای بومی در ظاهر اقدامی برای استقلال فناوری به نظر میرسد، اما زمانی که همراه با فیلتر گسترده و فشار برای استفاده از یک اپلیکیشن واحد باشد، نتیجهای جز محدودیت انتخاب و کاهش آزادی دیجیتال ندارد. در بلندمدت، چنین رویکردی نهتنها نوآوری را کند میکند، بلکه اعتماد عمومی به فناوری داخلی را نیز زیر سؤال میبرد.