کمیسیون اروپا اعلام کرده است که متا بهزودی گزینههای جدیدی را برای کاربران اینستاگرام و فیسبوک در اتحادیه اروپا فعال میکند؛ گزینههایی که به آنها اجازه میدهد اطلاعات شخصی کمتری با متا به اشتراک بگذارند و در نتیجه تبلیغات کمتر شخصیسازیشده دریافت کنند. این تغییر که از ابتدای ژانویه اجرایی میشود، پاسخی مستقیم به فشارهای قانونی و انتقادهایی است که طی ماههای گذشته متوجه متا بوده است. بر اساس بیانیه رسمی اتحادیه، این نخستین بار است که کاربران میتوانند میان دو مدل روشن انتخاب کنند: یا مانند گذشته رضایت دهند و دادههای کامل خود را در اختیار متا بگذارند و تبلیغات تماماً هدفمند ببینند، یا با اشتراکگذاری حداقلی دادهها، تجربهای عمومیتر و با تبلیغات غیرشخصیسازیشده داشته باشند.
این تحول پس از آن صورت گرفت که اتحادیه اروپا متا را بهدلیل سیاست «اشتراک بدون تبلیغ» — که بهنوعی معادل «یا رضایت بده یا پول بده» تلقی میشد — ۲۰۰ میلیون یورو جریمه کرد. متا این اشتراک را از سال ۲۰۲۳ برای کاربران اروپایی فعال کرده بود و حتی برای کاهش حساسیتها، بعدها قیمت آن را پایین آورد. بااینحال استقبال کاربران بسیار کمتر از حد انتظار بود و یکی از مدیران متا نیز امسال اعتراف کرد که مردم علاقه چندانی به پرداخت پول برای رهایی از تبلیغات نداشتهاند.
حرکت اخیر متا را میتوان نشانهای از فشار واقعی قوانین اتحادیه اروپا بر غولهای فناوری دانست. بهزعم من این تغییر، نه یک لطف—بلکه یک عقبنشینی حسابشده در برابر موج گسترده نارضایتیها و جریمههای سنگین است. کاربران سالها از جمعآوری بیرویه دادهها ناراضی بودند و اکنون این امکان تازه، هرچند محدود، میتواند آغاز یک مسیر سالمتر در تعامل میان کاربران و پلتفرمها باشد. البته نباید انتظار داشت متا بهطور کامل از مدل تجاری مبتنی بر داده صرفنظر کند، اما همین حق انتخاب، قدمی مهم برای بازگرداندن بخشی از کنترل به دست کاربران است؛ کنترلی که مدتهاست از آنها گرفته شده بود.
موضعگیری متا؛ دفاع از تبلیغات هدفمند در برابر فشارهای قانونی
یکی از سخنگویان متا در واکنش به تصمیم اخیر اتحادیه اروپا بیانیهای منتشر کرد و ضمن پذیرش نظر کمیسیون اعلام کرد: «ما بیانیه کمیسیون اروپا را میپذیریم. تبلیغات شخصیسازیشده برای اقتصاد اروپا نقش اساسی دارند. تنها در سال گذشته، تبلیغات متا با فعالیت اقتصادی معادل ۲۱۳ میلیارد یورو مرتبط بود و به ایجاد یا پشتیبانی از ۱.۴۴ میلیون شغل در سراسر اتحادیه اروپا کمک کرد.» این موضعگیری در واقع تأکید دوبارهای بر این نکته است که مدل تجاری متا — و بسیاری از پلتفرمهای دیجیتال — بهطور عمیق با تبلیغات هدفمند گره خورده و هرگونه محدودیت در جمعآوری داده میتواند برای اقتصاد دیجیتال پیامد داشته باشد.
بااینحال، سابقه متا در زمینه جمعآوری گسترده اطلاعات کاربران سالهاست تحت scrutiny قرار دارد. طی سالهای اخیر، رگولاتورهای آمریکا و اتحادیه اروپا حساسیت بیشتری نسبت به شیوههای جمعآوری داده توسط این شرکت نشان دادهاند و آن را بارها مورد پرسش و جریمه قرار دادهاند. متا همیشه این اتهامات را رد کرده و مدعی شده است که به انتخاب کاربران احترام میگذارد و دادهها تنها در راستای بهبود تجربه کاربری استفاده میشود.
این بیانیه متا بیشتر از آنکه یک دفاع منطقی باشد، تلاشی برای برجستهکردن نقش اقتصادی تبلیغات هدفمند است تا فشارهای سیاسی و قانونی را کاهش دهد. درست است که تبلیغات شخصیسازیشده بخش مهمی از اقتصاد دیجیتال را به حرکت درمیآورد، اما این واقعیت نباید باعث شود شرکتها سهم بیشازحدی از دادههای خصوصی کاربران را برای خود حق طبیعی بدانند. جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند ترازوهای دقیقتر در تعادل میان منافع اقتصادی و حریم خصوصی است. به نظر میرسد فشارهای اخیر اروپا نشان میدهد دوران انحصار بیقید و شرط پلتفرمهای بزرگ در زمینه داده رو به پایان است، و این تغییر میتواند به شکلگیری محیطی سالمتر و شفافتر برای کاربران منجر شود.