هرچند هنوز بازی‌هایی همچون مافیا یا پانتومیم در جمع‌های خانوادگی و دوستانه محبوبیت زیادی دارند، اما دنیای بازی‌های رومیزی جایگاه خاص و متمایزی یافته است. این دسته از بازی‌ها با تنوع در ژانر، طراحی‌های خلاقانه و قوانین متفاوت، گروه گسترده‌ای از مخاطبان را به خود جذب کرده‌اند. خوشبختانه امروز انتخاب‌های بی‌شماری پیش روی علاقه‌مندان قرار دارد و هرکس می‌تواند بنا بر سلیقه و روحیه‌ی خود، تجربه‌ای هیجان‌انگیز از یک بازی رومیزی داشته باشد. در ادامه با مشهورترین و جذاب‌ترین بازی‌های رومیزی جهان آشنا می‌شویم.
بازی‌های رومیزی کلاسیک؛ میراثی از گذشته‌های دور
برخی از بازی‌های رومیزی، ریشه‌هایی عمیق در تاریخ و فرهنگ بشری دارند و هزاران سال است که سرگرمی و تفریح را برای انسان‌ها رقم می‌زنند. برای مثال، شطرنج یکی از شناخته‌شده‌ترین بازی‌های کلاسیک است. هرچند شطرنج عنوان «قدیمی‌ترین بازی رومیزی» را یدک نمی‌کشد، اما تاریخچه آن به بازی باستانی Senet در مصر بازمی‌گردد؛ بازی‌ای که حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد روی تخته‌هایی از چوب یا سنگ آهک انجام می‌شد. در کنار شطرنج، ده‌ها نمونه‌ی دیگر از بازی‌های اصیل وجود دارند که همچنان الهام‌بخش نسل امروز هستند و در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
بازی‌های رومیزی چیزی فراتر از یک سرگرمی ساده‌اند؛ آن‌ها بهانه‌ای برای گفتگو، تقویت هوش و حتی ایجاد پیوندهای عاطفی میان بازیکنان هستند. به اعتقاد من، تفاوت اصلی بازی‌های رومیزی با بازی‌های دیجیتال در همین «تعامل انسانی» است؛ جایی که خنده‌ها، هیجان‌ها و حتی بحث‌های دوستانه، بخشی از تجربه‌ی بازی می‌شوند. به‌ویژه در روزگاری که بسیاری از روابط انسانی به فضای مجازی محدود شده است، بازی‌های رومیزی می‌توانند دوباره گرمای هم‌نشینی و لحظه‌های واقعی را به زندگی ما بازگردانند.
مونوپولی؛ نماد انحصار در دنیای بازی‌های رومیزی
مونوپولی (Monopoly) یکی از ماندگارترین و پرطرفدارترین بازی‌های خانوادگی جهان است که نخستین بار در سال ۱۹۳۵ معرفی شد و از همان زمان تاکنون میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا پای صفحه‌ی بازی نشانده است. برای کسب پیروزی در این بازی، نخست باید با قواعد آن آشنا شد. مهره‌ها در مسیری دایره‌ای و در جهت عقربه‌های ساعت روی صفحه‌ای با چهل خانه حرکت می‌کنند. از این میان، بیست‌ودو خانه به املاک و مستغلات اختصاص یافته که در قالب هشت گروه رنگی دسته‌بندی شده‌اند و ارزش آن‌ها به‌تدریج افزایش می‌یابد. زمانی که یک بازیکن موفق به خرید تمام املاک یک گروه رنگی شود، به «انحصار» یا همان مونوپولی دست می‌یابد و می‌تواند با ساخت خانه‌ها و هتل‌ها، املاک خود را ارتقا داده و درآمد بیشتری کسب کند.
در کنار این املاک، چهار خانه‌ی دیگر به راه‌آهن‌ها تعلق دارند و همچنین دو خانه به شرکت آب و برق اختصاص یافته‌اند؛ مالکیت کامل هر کدام از این‌ها نیز نوع دیگری از انحصار را شکل می‌دهد. در آغاز بازی، تمامی ۲۸ ملک توسط بانک برای فروش در دسترس قرار دارند و یکی از بازیکنان وظیفه‌ی بانک‌داری را بر عهده می‌گیرد. پس از خرید هر ملک، اجاره‌بهایی تعیین می‌شود که سایر بازیکنان در صورت توقف روی آن خانه، موظف به پرداخت آن هستند. طبیعی است که با شکل‌گیری انحصار و گسترش ملک، اجاره‌ها افزایش یافته و فشار بیشتری بر رقبای بازی وارد می‌شود.
آنچه مونوپولی را جذاب می‌سازد، تنها جنبه‌ی سرگرمی آن نیست، بلکه شبیه‌سازی بی‌نقصی است از واقعیت‌های دنیای اقتصاد و رقابت‌های مالی. در این بازی می‌آموزیم که مدیریت منابع، ریسک‌پذیری و تصمیم‌های استراتژیک چگونه می‌تواند سرنوشت ما را تغییر دهد. به باور من، مونوپولی تنها یک بازی خانوادگی ساده نیست؛ بلکه نوعی تمرین ذهنی برای آشنایی با مفاهیمی چون سرمایه‌گذاری، انحصار و حتی شکست در رقابت است. همین ویژگی باعث شده که این بازی پس از گذشت نزدیک به یک قرن، همچنان جایگاه خود را در میان نسل‌های مختلف حفظ کند و به عنوان یکی از اسطوره‌های بازی‌های رومیزی شناخته شود.
شطرنج؛ شاهکار اندیشه در دنیای بازی‌های رومیزی
سخن گفتن از بازی‌های رومیزی کلاسیک بدون اشاره به شطرنج، گویی روایتی ناتمام است. این بازی باستانی که خاستگاه آن به قرن ششم میلادی و سرزمین هند بازمی‌گردد و در آغاز با نام چاتورانگا شناخته می‌شد، به‌تدریج راه خود را به خاورمیانه و اروپا گشود و به یکی از ماندگارترین سرگرمی‌های تاریخ بدل شد. در قرن پانزدهم، اشراف اروپایی نیز شیفته‌ی این «بازی سلطنتی» شدند و شطرنج را نه‌تنها به‌عنوان سرگرمی، بلکه به‌مثابه ابزاری برای تمرین استراتژی و هوشمندی می‌نگریستند.
صفحه‌ی شطرنج از ۶۴ خانه‌ی سفید و سیاه تشکیل شده است و هر بازیکن، چه با مهره‌های سفید و چه سیاه، در آغاز بازی ۱۶ مهره در اختیار دارد: ۸ سرباز پیاده، ۲ رخ (قلعه)، ۲ اسب، ۲ فیل، یک وزیر و یک شاه. هر مهره سبک و محدودیت‌های حرکتی خاص خود را دارد و همین تنوع، عمق استراتژیک بی‌پایانی به بازی می‌بخشد. شطرنج با حرکت مهره‌ی سفید آغاز می‌شود و هدف نهایی، کیش و مات کردن حریف است؛ لحظه‌ای که شاه رقیب در محاصره قرار گرفته و هیچ راه منطقی برای فرار باقی نمی‌ماند.
شطرنج به‌راستی فراتر از یک بازی است؛ این رقابت اندیشه‌ها، نمایشی از صبر، تمرکز و پیش‌بینی آینده است. به باور من، جذابیت شطرنج در این است که هر حرکت می‌تواند سرنوشت بازی را دگرگون کند؛ گاهی یک تصمیم شتاب‌زده تمام برنامه‌ها را نابود می‌سازد و گاه یک حرکت ظریف، معجزه‌ای بزرگ خلق می‌کند. شطرنج نه‌تنها مهارتی فردی است، بلکه نوعی آموزش برای زندگی واقعی نیز به شمار می‌آید؛ زیرا به ما می‌آموزد که چگونه با برنامه‌ریزی دقیق، پذیرش ریسک و محاسبه‌ی پیامدها می‌توانیم مسیر موفقیت را ترسیم کنیم.
تخته‌نرد؛ میراثی کهن از دل تاریخ
تخته‌نرد (Backgammon) یکی از کهن‌ترین بازی‌های رومیزی جهان است که ریشه‌های آن به حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. این بازی در بسیاری از کشورهای خاورمیانه همچون مصر، اردن و سوریه جایگاهی ویژه دارد؛ تا آنجا که در مصر، واژه‌ی «بازی رومیزی» عملاً مترادف با تخته‌نرد تلقی می‌شود. تخته‌نرد یک بازی دو نفره است که در آن هر بازیکن با ۱۵ مهره وارد میدان می‌شود و حرکت آن‌ها بر اساس اعداد نمایان‌شده بر روی دو تاس شکل می‌گیرد. مهره‌ها در مسیر ۲۴ مثلث یا خانه جابه‌جا می‌شوند و هدف، رساندن همه‌ی مهره‌ها به خانه‌ی پایانی و خارج کردن آن‌هاست.
آنچه تخته‌نرد را متمایز می‌سازد، تلفیقی هوشمندانه از استراتژی و شانس است. هر بار ریختن تاس فرصتی تازه برای بازیکن فراهم می‌کند تا تصمیمی نو بگیرد: آیا بهتر است مهره‌ها را سریع‌تر به خانه برد یا آن‌ها را طوری حرکت داد که مانع پیشروی حریف شود؟ این بازی علاوه بر مهارت در برنامه‌ریزی، به توانایی پیش‌بینی حرکت‌های بعدی رقیب نیز نیاز دارد؛ ویژگی‌ای که هیجان و پیچیدگی تخته‌نرد را دوچندان می‌کند.
تخته‌نرد برای من بیش از یک بازی است؛ نوعی روایت از فلسفه‌ی زندگی است که در آن شانس و انتخاب هم‌زمان نقش ایفا می‌کنند. تاس‌ها نماینده‌ی بخت و اقبال‌اند و تصمیم‌های ما نماد خرد و تدبیر. همین ترکیب باعث می‌شود تخته‌نرد در عین سادگی، عمقی شگرف داشته باشد. به باور من، این بازی می‌تواند نمادی از واقعیت زندگی باشد: ما همیشه کنترل کامل بر شرایط نداریم، اما می‌توانیم با بهترین انتخاب‌ها از فرصت‌های پیش‌آمده بهره ببریم. شاید همین نگاه است که تخته‌نرد را به یک میراث ماندگار و جاودانه در فرهنگ شرق بدل کرده است.
بهترین بازی‌های رومیزی دنیا در سال ۲۰۲۵
انتخاب بهترین بازی رومیزی موضوعی نسبی است و به سلیقه‌ی افراد بستگی دارد، اما برای تهیه‌ی فهرست برترین‌ها در سال ۲۰۲۵، بررسی گسترده‌ای انجام شده است. در این مسیر، علاوه بر گفت‌وگو با کارشناسان، طراحان بازی، فروشندگان و حتی دانشگاهیان، بیش از ۱۵۰ بازی رومیزی در بازه‌ی سه ساله با همراهی ۲۰ بازیکن حرفه‌ای و علاقه‌مند تجربه شد تا مشخص شود کدام بازی‌ها برای شرایط و موقعیت‌های گوناگون بیشترین جذابیت را دارند.
Splendor؛ شکوه جواهرات رنسانس
در میان گزینه‌های برجسته، نام Splendor به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین بازی‌های رومیزی مدرن می‌درخشد. این بازی با حال‌وهوای دوران رنسانس طراحی شده و بازیکنان را در نقش تاجران جواهر قرار می‌دهد. هدف اصلی، خرید کارت‌های جواهر با استفاده از نشانه‌ها و در ادامه جلب توجه اشراف برای کسب امتیاز بیشتر است.
در هر نوبت، بازیکن می‌تواند یکی از سه کار را انجام دهد: جمع‌آوری ژتون‌های جواهری، خرید کارت یا رزرو کارت برای آینده همراه با گرفتن یک ژتون طلا. ذخیره‌سازی کارت‌ها، در ادامه تخفیف‌هایی برای خریدهای جدید به همراه دارد و این موضوع جنبه‌ی استراتژیک بازی را پررنگ‌تر می‌سازد. نخستین بازیکنی که به ۱۵ امتیاز پرستیژ برسد – که از طریق خرید کارت‌های سطح بالا و جلب حمایت اشراف به‌دست می‌آید – پیروز بازی خواهد بود.
یادگیری قوانین Splendor بسیار ساده است و تنها حدود ۱۵ دقیقه زمان می‌برد؛ بنابراین بازیکنان به‌جای صرف وقت برای آموزش طولانی، می‌توانند چندین دور متوالی بازی کنند. اگرچه Splendor تعاملی به اندازه‌ی برخی بازی‌های رومیزی دیگر نیست – زیرا بازیکنان صفحه‌ی مشترک ندارند یا مجبور به معامله با یکدیگر نمی‌شوند – اما فضای آن به‌قدری روان و ساده است که امکان صحبت و تعامل دوستانه در حین بازی را فراهم می‌آورد. افزون بر این، طراحی چشم‌نواز کارت‌ها و سکه‌ها، در کنار قابلیت حمل آسان، Splendor را به گزینه‌ای عالی برای سفر یا مهمانی‌های کوچک بدل کرده است.
Splendor برای من یادآور ترکیب هنرمندانه‌ی سادگی و عمق استراتژیک است. به‌ویژه اینکه قوانین کوتاه و قابل‌فهم آن، تجربه‌ی بازی را برای افراد تازه‌کار نیز لذت‌بخش می‌کند و در عین حال، بازیکنان باتجربه هم می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق و حرکات حساب‌شده، از رقابت چالش‌برانگیز آن لذت ببرند. به باور من، Splendor یکی از آن بازی‌هایی است که نه‌تنها حس رقابت را برمی‌انگیزد، بلکه بهانه‌ای دلنشین برای دورهمی‌های دوستانه فراهم می‌کند؛ جایی که گفت‌وگو، خنده و استراتژی در کنار هم جریان پیدا می‌کنند.
عجایب هفتگانه (7 Wonders)؛ سفری به تمدن‌های باستان
عجایب هفتگانه یکی از محبوب‌ترین بازی‌های کارتی و تمدن‌سازی است که بازیکنان را به دنیای شهرهای باستانی می‌برد. در آغاز، هر فرد به‌طور تصادفی مالک یک شهر باستانی می‌شود و سه عصر تاریخی – در مجموع ۱۸ نوبت – فرصت دارد تا تمدن خود را توسعه دهد و بیشترین امتیاز را به دست آورد. هر شهر می‌تواند منابع تولید کند که در خریدهای آینده با تخفیف همراه خواهد بود و همچنین امکان معامله با همسایگان را نیز فراهم می‌آورد.
با بهره‌گیری از این منابع، بازیکنان قادر خواهند بود ارتش خود را گسترش دهند، شگفتی‌های معماری باستانی بنا کنند، در علم و دانش پیشرفت نمایند، اصناف ایجاد کنند و سازه‌های غیرنظامی یا تجاری بسازند. در پایان سه عصر، تمدنی که بیشترین امتیاز را کسب کند، پیروز میدان خواهد بود.
هرچند تسلط کامل بر استراتژی‌های بازی نیازمند چندین دور تجربه است، اما قوانین ساده و قابل‌درک، یادگیری آن را آسان می‌کند. زمان تخمینی هر بازی حدود ۳۰ دقیقه است و چه با هفت بازیکن و چه در جمع‌های کوچک‌تر – حتی چهار نفره – همچنان سرگرم‌کننده باقی می‌ماند. برای رقابت‌های دونفره نیز نسخه‌ی مخصوص آن با نام 7 Wonders: Duel طراحی شده است که تجربه‌ای متفاوت و هیجان‌انگیز ارائه می‌دهد.
یکی از نقاط قوت عجایب هفتگانه در این است که با وجود رقابتی بودن، به بحث و جدل میان بازیکنان منجر نمی‌شود. زیرا در معاملات، هر دو طرف سود می‌برند و حتی اگر قوانین، شما را به حذف کارت‌های موردنیاز همسایگان تشویق کند، آنان متوجه نخواهند شد. البته سیستم امتیازگیری اندکی پیچیده است، اما با وجود کارت‌های امتیازی و راهنمای گام‌به‌گام در دفترچه‌ی قوانین، بازیکنان به‌راحتی می‌توانند روند بازی را دنبال کنند.
7 Wonders نمونه‌ای کم‌نظیر از ترکیب تاریخ، استراتژی و تعامل اجتماعی است. این بازی نه‌تنها ذهن را درگیر تصمیم‌گیری‌های پیچیده می‌کند، بلکه فرصتی برای تمرین مدیریت منابع و روابط دیپلماتیک در قالب سرگرمی فراهم می‌آورد. آنچه برای من جذاب است، این است که بازی رقابتی باقی می‌ماند بدون آنکه فضای دوستانه‌ی جمع را خراب کند. همین ویژگی باعث شده عجایب هفتگانه به یکی از بازی‌هایی تبدیل شود که بارها می‌توان سراغش رفت و هر بار تجربه‌ای تازه و متفاوت به دست آورد.
کندو (Hive)؛ دوئل حشرات در دنیای استراتژی
کندو (Hive) یک بازی دونفره‌ی هوشمندانه و پرهیجان است که محوریت آن بر حرکت و جابه‌جایی حشرات بنا شده است. هر حشره با یک قطعه‌ی شش‌ضلعی نمادین معرفی می‌شود و هدف اصلی، محاصره‌ی زنبور ملکه‌ی حریف است؛ چه با مهره‌های خود، چه با مهره‌های رقیب و یا ترکیبی از هر دو.
در هر نوبت، بازیکن می‌تواند یکی از دو کار را انجام دهد: یا قطعه‌ای تازه از مهره‌هایش را وارد بازی کند، یا یکی از مهره‌هایی را که در نوبت‌های قبل گذاشته جابه‌جا نماید. هر حشره شیوه‌ی حرکتی خاص خود را دارد؛ برای نمونه، مورچه‌ها آزادی عمل بالایی دارند، عنکبوت‌ها با محدودیت خاصی حرکت می‌کنند و سوسک‌ها قابلیت منحصر‌به‌فردی در بالا رفتن از روی قطعات دارند. یک قانون اساسی در این بازی وجود دارد: قطعات همیشه باید به هم متصل بمانند و نباید «کندو» از هم گسسته شود.
کندو از نظر عمق استراتژیک، شباهت زیادی به شطرنج دارد، اما برخلاف آن نیازمند تخته یا کارت‌های متعدد نیست. فقط کافی است کیسه‌ی کوچک حاوی قطعات شش‌ضلعی را باز کنید تا بی‌درنگ وارد بازی شوید. سادگی در قوانین، سرعت در آماده‌سازی و تاکتیک‌های متنوع باعث شده کندو به یکی از خاص‌ترین و پرطرفدارترین بازی‌های رومیزی مدرن بدل شود.
کندو یکی از آن بازی‌هایی است که نشان می‌دهد برای خلق یک شاهکار استراتژیک، همیشه نیازی به صفحه‌ی پیچیده یا قوانین دشوار نیست. در این بازی، با هر حرکت کوچک، ذهن شما درگیر ده‌ها احتمال می‌شود و همین باعث می‌گردد که هر مسابقه حالتی تازه و غیرقابل پیش‌بینی داشته باشد. به باور من، کندو ترکیبی است از سادگی و عمق؛ بازی‌ای که هم برای تازه‌کاران لذت‌بخش است و هم برای بازیکنان حرفه‌ای چالش‌آفرین. شاید به همین دلیل است که بسیاری آن را نسخه‌ی مدرن و سبک‌تر شطرنج می‌دانند.
کلام پایانی
بازی‌های رومیزی تنها ابزاری برای سرگرمی نیستند؛ بلکه پلی میان ذهن، خلاقیت و ارتباطات انسانی به شمار می‌آیند. این بازی‌ها نه‌تنها لحظاتی پرشور و هیجان برای خانواده‌ها، دوستان یا حتی همکاران می‌سازند، بلکه قدرت تفکر انتقادی را تقویت کرده، مهارت حل مسئله را پرورش می‌دهند و فرصتی برای رهایی از استرس‌های روزمره فراهم می‌آورند. در حقیقت، هر بار که پشت میز بازی می‌نشینید، چیزی فراتر از رقابت و سرگرمی در جریان است؛ شما در حال خلق خاطراتی ماندگار، تقویت روابط انسانی و ساختن لحظاتی ارزشمند هستید که تا مدت‌ها پس از پایان بازی، طنین آن در ذهن باقی خواهد ماند.
ارزش واقعی بازی‌های رومیزی در همین جنبه‌های انسانی و اجتماعی آن‌هاست. در دنیایی که تکنولوژی اغلب ما را از یکدیگر دور کرده، این بازی‌ها فرصتی دوباره برای کنار هم بودن فراهم می‌کنند. گاهی حتی بیش از نتیجه‌ی بازی، خنده‌ها، بحث‌های دوستانه و لحظاتی که در حین بازی شکل می‌گیرد ارزشمندتر است. به‌نوعی می‌توان گفت بازی‌های رومیزی، بهانه‌ای هستند برای بازگشت به سادگیِ جمع‌های صمیمی و تجربه‌ی شادی‌های مشترک.