وقتی صحبت از زیباسازی فضای خانه به میان می‌آید، هیچ چیزی مثل گیاهان نمی‌تواند روح و جان تازه‌ای به محیط بدهد. آن‌ها با رنگ و بافت طبیعی‌شان، فضا را از یکنواختی درمی‌آورند و حس زندگی را در دل خانه جاری می‌کنند. شاید مطالعات جدید نشان داده باشند که تأثیر گیاهان در تصفیه هوا کمتر از آن چیزی است که زمانی تصور می‌شد، اما اثرات آن‌ها بر ذهن، جسم و کیفیت کلی زندگی همچنان چشمگیر است.
خرید گیاه آپارتمانی تنها به خاطر زیبایی آن‌ها نیست. طبق پژوهشی که در سال ۲۰۲۲ در دانشگاه ملی چین-یی تایوان انجام شد، بررسی ۴۲ مطالعه نشان داد که حضور گیاهان در فضای داخلی می‌تواند استرس را کاهش دهد و تمرکز را بالا ببرد. گونه‌هایی مثل سانسوریا و درخت کائوچو حتی در فلسفه فنگ‌شویی نیز نماد انرژی مثبت به شمار می‌روند.
اگر از نگهداری گیاهان می‌ترسید، نگران نباشید. گزینه‌هایی هستند که برای سرحال ماندن، زحمت زیادی نمی‌طلبند. فهرستی از ۱۲ گیاه آپارتمانی مفید برای سلامت را آماده کرده‌ایم تا بتوانید با خیال راحت انتخاب کنید.
اشلی نوسمن-بری، بنیان‌گذار گروه Black Planters می‌گوید: «مراقبت از گیاهان برای من مثل یک نوع مراقبه است. لحظه‌ای در روز که می‌توانم به خودم برگردم و در میان هیاهوی زندگی، آرام بگیرم.»
مراقبت از گیاهان آپارتمانی فقط به نگه داری از یک شیء زنده خلاصه نمی‌شود؛ بلکه تبدیل به نوعی تعامل روزمره با طبیعت می‌شود، حتی اگر در قلب یک شهر شلوغ زندگی کنیم. نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که، تأکید بر تأثیرات روانی گیاهان ، نه فقط فیزیکی بلکه از دید زیبایی‌شناسی نیز باید توجه ویژه داشت. این دیدگاه از دو جهت قابل توجه است: یکی اینکه به ما یادآوری می‌کند چقدر محیط اطراف روی وضعیت روانی ما اثرگذار است، و دوم اینکه نشان می‌دهد چگونه می‌توان با راه‌های ساده‌ای مثل اضافه کردن چند گیاه، کیفیت زندگی را بهتر کرد. نکته مهم دیگر، انتخاب هوشمندانه گیاهان کم دردسر برای افرادی است که وقت یا حوصله زیادی ندارند؛ این یعنی نگهداری از گیاهان می‌تواند در دسترس همه باشد، نه فقط علاقه‌مندان حرفه‌ای.
نقش پنهان گیاهان آپارتمانی در سلامت جسم و روان
بررسی‌ها نشان داده‌اند که نگهداری از گیاهان آپارتمانی نه‌تنها باعث زیباتر شدن فضای خانه یا محل کار می‌شود، بلکه می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت و رفاه فرد داشته باشد. به گفته سانز، اگر دکور خانه‌تان کسل‌کننده یا بی‌روح به نظر می‌رسد، اضافه کردن چند گیاه می‌تواند به سادگی سبک بصری فضا را تغییر دهد. او همچنین اشاره می‌کند که گیاهان در افزایش رطوبت محیط نقش مؤثری دارند، خصوصاً در فضاهایی که خشک و بدون رطوبت‌اند.
دکتر ایمی روثنبرگ، طبیب طبیعت‌درمانگر و رئیس انجمن پزشکان طبیعت‌درمان ماساچوست، باور دارد که حضور گیاهان می‌تواند بر کل وجود انسان تأثیر بگذارد. از نظر او، وقتی درباره مراقبت جامع صحبت می‌کنیم، باید بدن، احساسات و روح را همزمان در نظر بگیریم و گیاهان می‌توانند هر سه را تحت تأثیر قرار دهند.
با این حال، روثنبرگ هشدار می‌دهد که نگهداری از گیاهان جای درمان‌های پزشکی را نمی‌گیرد. او می‌گوید که توصیه به داشتن گیاهان فقط بخشی از یک برنامه کلی و شخصی‌سازی‌شده برای ارتقای سلامت افراد است.
از لحاظ روانی، تعامل با موجود زنده ای مثل گیاه باعث ایجاد حس مسئولیت، آرامش و حتی لذت می‌شود. در کنار اثرات زیست محیطی مثل افزایش رطوبت و تصفیه نسبی هوا، نقش روانی گیاهان در کاهش استرس یا افزایش تمرکز، مخصوصاً در محیط‌های شهری، بسیار قابل توجه است. البته همان طور که دکتر روثنبرگ اشاره می‌کند، نباید نقش گیاهان را بیش از حد بزرگ کرد و آن‌ها را جایگزین درمان دانست؛ اما بدون تردید می‌توانند بخشی مهم از مسیر مراقبت از خود باشند.
چطور گیاهان خانگی حال روان ما را بهتر می‌کنند؟
قرار گرفتن در فضایی که با گیاهان احاطه شده، می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت روان داشته باشد. پژوهشگران دانشگاه Chin-Yi تایوان با بررسی ۴۲ تحقیق مختلف دریافتند که وجود گیاهان آپارتمانی می‌تواند عملکرد تحصیلی را تقویت کند و مهارت‌های شناختی افراد را بهبود ببخشد. در فضاهایی که گیاهان حضور دارند، افراد کمتر بیمار می‌شوند، کمتر به داروهای مسکن نیاز دارند و مدت زمان بستری شدنشان در بیمارستان نیز کاهش می‌یابد.
این تحقیقات همچنین نشان دادند که گیاهان می توانند فشار خون را پایین بیاورند و آستانه تحمل درد را بالا ببرند؛ مثلاً در آزمایشی مشخص شد افرادی که دست‌شان را در آب سرد قرار داده بودند، در محیطی پر از گیاه، درد را بهتر تحمل کردند. از مهم‌ترین مزایای نگهداری گیاهان، ایجاد پیوندی مداوم با طبیعت است. به گفته نوسمن-بری، بنیان گذار گروه فیسبوکی Black Planters، مراقبت از گیاهان برای او به معنای هدف داشتن و داشتن یک روتین آرامش بخش در دوران پراسترس است.
این نتایج نشان می‌دهد که گیاهان چیزی فراتر از یک عنصر تزئینی‌اند. آن‌ها ابزار ساده اما مؤثری برای بهبود کیفیت زندگی هستند، به‌ویژه در شهرهای پرتنش و زندگی‌های ماشینی امروزی. حضور گیاهان باعث می‌شود بخشی از طبیعت را به محیط شخصی‌مان وارد کنیم و این ارتباط هرچند کوچک، می‌تواند تأثیر زیادی بر آرامش ذهنی و حتی وضعیت جسمی ما داشته باشد. به نظر می‌رسد نگهداری از گیاهان، بدون نیاز به تخصص یا هزینه بالا، یکی از دم دست ترین راه‌ها برای ارتقای سلامت روان است.
گیاهان مقاوم و کم‌دردسر برای شروع نگهداری در خانه
لیزا الدرِد استینکوف، نویسنده وبلاگ تخصصی The Houseplant Guru ، معتقد است بهترین گیاهان آپارتمانی برای سلامتی، آن‌هایی هستند که نگهداری ازشان آسان است و نیاز به مراقبت خاصی ندارند. او می‌گوید برای کسانی که به‌تازگی وارد دنیای گیاهان شده‌اند، انتخاب گونه‌هایی که تجربه نشان داده رشد راحتی دارند، اهمیت زیادی دارد. گیاهان حساس ممکن است باعث اضطراب و ناامیدی شوند. او گیاهانی مثل پتوس، فیلودندرون، سانسوریا و زاموفیلیا را به‌عنوان انتخاب‌هایی مقاوم و مناسب برای شروع معرفی می‌کند.
۱. فیلودندرون
یکی از گزینه‌های محبوب برای نگهداری در خانه، فیلودندرون است. نگهداری فیلودندرون ساده و بدون دردسر است و به همین دلیل برای افراد مبتدی بسیار مناسب است. این گیاه با نور غیرمستقیم و آب کافی به‌راحتی در دمای معمولی خانه رشد می‌کند. تنوع زیادی هم دارد، مثل فیلودندرون بیرکین، برگ قلبی یا امپریال گرین، که هرکدام ویژگی‌ها و نیازهای خاص خودشان را دارند، اما همه آن‌ها به‌طور کلی رشد آسانی دارند.
بسیاری از افراد در آغاز مسیر نگهداری از گیاهان با شکست مواجه می‌شوند، چون انتظار دارند همه گیاهان با حداقل توجه زنده بمانند. معرفی گزینه‌هایی مثل فیلودندرون به‌عنوان گیاهان مقاوم، کمک می‌کند افراد با تجربه‌ای مثبت شروع کنند و انگیزه‌شان را از دست ندهند. در واقع، انتخاب هوشمندانه گیاه می‌تواند تفاوت بین علاقه‌مندی پایدار و یک تجربه کوتاه‌مدت و ناامیدکننده باشد.
۲. زاموفیلیا (ZZ Plant)
زاموفیلیا، که به گیاه جاودانگی هم شهرت دارد، یکی از سرسخت‌ترین و کم‌دردسرترین گیاهان آپارتمانی است. این گیاه با تنها شش ساعت نور غیرمستقیم در روز و آبیاری هر دو تا سه هفته یک‌بار به‌خوبی سرپا می‌ماند. همین ویژگی‌ها آن را به انتخابی عالی برای کسانی تبدیل کرده که زمان یا حوصله زیادی برای مراقبت ندارند. فقط یک هشدار مهم: اگر کودک خردسال یا حیوان خانگی دارید، مراقب باشید چون برگ‌های زاموفیلیا در صورت خورده شدن می‌توانند سمی باشند.
۳. گوش فیلی (بابا آدم)
اگر عاشق گیاهان با برگ‌های درشت و استوایی هستید، گوش فیلی می‌تواند انتخاب چشمگیری باشد. این گیاه چندساله با برگ‌های بزرگ و قلبی‌شکلش جلوه‌ای گرمسیری به محیط می‌دهد. گوش فیلی به آب فراوان، دمای گرم و فضای باز برای رشد نیاز دارد و اغلب محیط‌های سایه‌دار را ترجیح می‌دهد، اگرچه برخی از گونه‌ها نور غیرمستقیم را هم دوست دارند. نکته مهم این است که برگ‌های این گیاه نیز سمی هستند و در صورت بلع ممکن است باعث ناراحتی شدید دهانی و گوارشی شوند، پس در خانه‌هایی با کودک یا حیوان خانگی بهتر است با دقت بیشتری نگهداری شود.
۴. گیاه گندمی (Spider Plant)
گیاه گندمی از آن دسته گیاهانی‌ست که با همه‌چیز کنار می‌آید: نور کم، بی‌توجهی، و حتی تغییرات دمایی. تمی سانز، مدیر یک مرکز پرورش گیاه، می‌گوید این گیاه فوق‌العاده مقاوم است و برای تازه‌کارها یک گزینه مطمئن به حساب می‌آید. نامش اگرچه ممکن است کمی نگران‌کننده باشد، اما هیچ ربطی به عنکبوت ندارد. دلیل این نام‌گذاری، جوانه‌هایی‌ست که روی ساقه‌هایش می‌روید و ظاهری شبیه عنکبوت دارند. خبر خوب این است که این جوانه‌ها به راحتی قابل جدا شدن و تکثیرند، پس با یک گلدان گندمی، خیلی زود می‌توانید مجموعه‌ای از گیاهان جدید برای خودتان بسازید.
توجه داشته باشید که در انتخاب گیاه آپارتمانی، مقاومت و نیاز کم به مراقبت نکات کلیدی هستند، به‌خصوص برای کسانی که تازه کارند یا وقت رسیدگی مداوم ندارند. زاموفیلیا و گندمی نمونه های عالی از گیاهانی هستند که می‌توانند بدون زحمت زیاد، حال و هوای خانه را بهتر کنند. البته هشدار درباره سمی بودن برخی از این گیاهان، مخصوصاً در خانه‌هایی با کودک یا حیوان خانگی، نباید نادیده گرفته شود. داشتن گیاهی که هم زیبا باشد و هم با شرایط محیطی مختلف کنار بیاید، واقعاً یک امتیاز بزرگ است.
۵. سانسوریا (Snake Plant)
سانسوریا که به اسم زبان مادرشوهر هم شناخته می‌شود، یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی است؛ دلیلش هم چیزی جز ظاهر شیک و مقاومت بالایش نیست. این گیاه برگ‌هایی بلند و شمشیری دارد که در انواع مدل‌ها و رنگ‌ها دیده می‌شوند؛ از لبه‌دارهای زرد گرفته تا انواع خمیده و کوتاه‌تر. سانسوریا با انواع نور کنار می‌آید و تنها زمانی نیاز به آب دارد که خاکش کاملاً خشک شده باشد. حتی اگر گاهی فراموشش کنید، مشکلی پیش نمی‌آید! همین ویژگی‌ها باعث شده گزینه‌ای مناسب برای افراد پرمشغله یا کسانی باشد که تجربه زیادی در نگهداری از گیاه ندارند. البته باید توجه داشت که این گیاه برای سگ‌ها و گربه‌ها سمی است.
۶. ساکولنت‌ها و کاکتوس‌ها
اگر به دنبال گیاهانی هستید که تقریباً هیچ مراقبتی نخواهند، سراغ ساکولنت‌ها یا کاکتوس‌ها بروید. آن‌ها به‌قدری مقاوم‌اند که اگر هفته‌ها هم آبیاری نشوند، باز هم دوام می‌آورند. از انواع متنوعشان می‌توان به آلوئه‌ورا اشاره کرد که علاوه بر زیبایی، خاصیت درمانی هم دارد. نگهداری این گیاهان برای کسانی که در آپارتمان زندگی می‌کنند یا زمان کمی دارند، بسیار راحت است. فقط باید مراقب باشید در آبیاری زیاده‌روی نکنید، چون همین کار ساده بزرگ‌ترین عامل نابودی آن‌هاست. خاک مناسب با زهکشی خوب هم فراموش نشود.
۷. لیلیوم صلح (Peace Lily)
لیلیوم صلح با برگ‌های براق و گل‌های سفیدش، حس لطافت و آرامش را وارد خانه می‌کند. این گیاه نور زیاد نمی‌خواهد و به‌راحتی در نور کم هم رشد می‌کند. اگر آبش کم شود، با کمی پژمردگی هشدار می‌دهد که زمان آبیاری‌اش رسیده. لیلیوم صلح می‌تواند سال‌ها در خانه زنده بماند و فضای شما را زیباتر کند. تنها نکته‌ای که باید در نظر بگیرید، سمی بودن آن است؛ اگر کودک یا حیوان خانگی دارید، بهتر است آن را در جایی قرار دهید که دور از دسترس باشد.
توجه داشته باشید که این گیاهان هر کدام به شکلی خاص می‌توانند بخشی از زندگی روزمره ما را ساده‌تر، زیباتر و طبیعی‌تر کنند. سانسوریا نمادی از قدرت و سرسختی در برابر بی‌توجهی است، ساکولنت‌ها نماینده‌ی سادگی و تنوع، و لیلیوم صلح ترکیبی از زیبایی و آرامش. چیزی که جالب است، این است که بدون نیاز به تخصص یا وقت زیاد، می‌توان با انتخاب هوشمندانه گیاهان، خانه‌ای سبز و باطراوت ساخت. فقط باید به نیازهای هر گیاه و شرایط محیطی‌تان توجه کنید.
۸. فیکوس الاستیکا (کائوچو)
فیکوس الاستیکا یا همان “درخت کائوچو”، گیاهی خوش چهره و سرسخت است که به خاطر ظاهر براق و برگ‌های بزرگش محبوبیت زیادی دارد. نگهداری از آن دردسر زیادی ندارد و معمولاً یک‌بار آبیاری در هفته برایش کافی است. اما حواستان باشد! این گیاه برای کودکان و حیوانات خانگی سمی است، پس جای امنی برایش در نظر بگیرید.
۹. سرخس
سرخس‌ها با برگ‌های ریز و آبشاری‌شان یکی از گزینه‌های محبوب برای گلدان های آویز یا پایه‌های دکوری هستند. آن‌ها به نور متوسط علاقه دارند و دوست دارند خاکشان همیشه کمی مرطوب باشد، پس باید کمی بیشتر از گیاهان تنبل تر بهشان رسیدگی کنید. اما نتیجه‌اش واقعاً دل‌نشین است.
۱۰. پتوس(Epipremnum pinnatum)
پتوس یا پیچک شیطان، یکی از معروف‌ترین گیاهان خانگی است که تقریباً در هر خانه‌ای پیدا می‌شود. برگ‌های قلبی‌شکل و درخشانش در رنگ‌های سبز یا ترکیب سبز و زرد، حال و هوای هر فضایی را عوض می‌کند. پتوس نور غیرمستقیم را دوست دارد و نیاز آبی کمی دارد، همین هم باعث شده یکی از راحت ترین گزینه‌ها برای نگهداری باشد.
۱۱. پیچک انگلیسی
پیچک انگلیسی گیاهی همه کاره است که هم در محیط داخل خانه و هم بیرون از آن رشد خوبی دارد. این گیاه را می‌توان روی داربست، دیوار، یا حتی سبدهای آویز هدایت کرد. برای رشد بهتر، نور مستقیم خورشید را ترجیح می‌دهد و باید فقط بعد از خشک شدن خاک، آبیاری شود.
۱۲. گیاهان دارویی
گلدان‌هایی پر از ریحان، جعفری، یا نعناع نه تنها آشپزخانه‌تان را زیبا می کنند، بلکه آشپزی را هم جذاب تر می‌کنند. گیاهان دارویی همیشه تازه در دسترس هستند و می توانند در کاهش استرس، بهبود خواب یا حتی کمک به گوارش نقش داشته باشند. مثلاً بابونه و اسطوخودوس به آرامش اعصاب کمک می‌کنند. نگهداری از آن‌ها ساده است و مزایای زیادی برای سلامتی دارند.
این مجموعه از گیاهان، ترکیبی متعادل از زیبایی، کارایی و سادگی نگهداری است. از فیکوس مقاوم و شیک گرفته تا پتوس پرانرژی و گیاهان دارویی کاربردی، همه شان می‌توانند بدون دردسر زیادی، فضای خانه را سبزتر و حال ما را بهتر کنند. چیزی که به چشم می‌آید، تأکید بر ارتباط با طبیعت در دل زندگی شهری است. نگهداری از این گیاهان، حتی اگر کوچک باشد، حس کنترل، آرامش و تازگی به زندگی روزمره مان اضافه می‌کند.
جمع‌بندی نهایی
به عنوان نکته پایانی توجه داشته باشید که داشتن یک یا چند گیاه در خانه فقط برای زیبایی نیست؛ این سبزهای دوست داشتنی حال ما را هم بهتر می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که گیاهان می‌توانند استرس را کم کنند، تمرکز را بالا ببرند و حتی هوا را تمیزتر کنند. اگر وقت زیادی برای مراقبت ندارید، گیاهانی مثل سانسوریا، پتوس یا زاموفیلیا انتخاب‌های فوق‌العاده‌ای هستند؛ هم زیبا، هم جان‌سخت! به طور کلی، آوردن طبیعت به داخل خانه، یکی از ساده ترین کارهایی است که می‌تواند حال و هوای زندگی‌مان را دگرگون کند.